Πυργοι Μεσογαιας. Ενα συστημα Φρυκτωριων

       Πυργοι Μεσογαιας. Ενα συστημα Φρυκτωριων.
 
Στην περιοχη των Μεσογειων, το στοιχειο της οχυρωσης με συστημα Φρυκτωριων, ηταν μια πρακτικη που εφεραν μαζι τους οι Φραγκοι κατακτητες, προκειμενου να ελενχουν σημαντικα περασματα. Ας δουμε καποια απο αυτα.

                                                         Πυργος Οινοης.

Στην περιοχη του Μαραθωνα, στην Οινοη, συνανταμε τα ερειπια ενος μεσαιωνικου πυργου. Στο ομονυμο φαραγγι λοιπον, περα απο το σπηλαιο του Πανος (που δυστυχως εδω και χρονια ειναι σφραγισμενο για το κοινο) και το Πυθιο του Απολλωνα, βρισκεται και ο πυργος Οινοης.

Κατασκευασμενος απο λιθους και πλινθους, εχει υψος 11,50 μετρα. Φαινεται να διαθετει 3 οροφους οπου επικοινωνουσαν μεταξυ τους με καταπακτες.

Υπολογιζεται πως κατασκευαστηκε περι το 1250μχ και αποδιδεται στον Οθωνα Ντε Λα Ρος, τον αρχοντα του δουκατου των Αθηνων, που περιλαμβανε την Αττικη, τη Θηβα και τα περιχωρα της.

Ο σκοπος του κτισματος φαινεται να ειναι η προστασια και εποπτεια της περιοχης, ενω δεν υπαρχουν αναφορες για την περιοδο εγκαταλειψης του η αν χρησιμοποιηθηκε αργοτερα κατα την Ελληνικη Επανασταση.

Αν βρεθει κανεις στην περιοχη και αποφασισει να επισκεφθει απο κοντα το μνημειο, με λιγο ακομα περπατημα, θα βρεθει και στο εκκλησακι των Αγιων Αποστολων, που βρισκεται διπλα στο Πυθιο του Απολλωνα, το οποιο δυστυχως λογω της βλαστησης, δεν ειναι ευκολα προσβασιμο.

                                                         Πυργος Βραυρωνας.

Κατευθυνομενοι στη Βραυρωνα, θα δουμε οτι ο πυργος της Οινοης , δεν ειναι ο μοναδικος που ανεγηρε η οικογενεια Ντε Λα Ρος στην Αττικη οπως προειπαμε.

Στο λοφο απεναντι απο το εκκλησακι του Αγιου Δημητριου, βρισκουμε εναν τετραπλευρο, 3οροφο πυργο, με δωμα, και 18 επαλξεις.
Ειναι κατασκευασμενος με μικρους και μεγαλους λιθους και στους τοιχους του ενσωματωνεται και αρχαιο υλικο, καθως, ανασκαφες εχουν δειξει ευρηματα που χρονολογουνται ακομα και στην προιστορικη εποχη.

Ας συνεχισουμε ομως να ψαχνουμε για πυργους...


                                                           Πυργος Λιαδας.

Νοτιοανατολικα του Μαρκοπουλου, στο λοφο της Λιαδας, βρισκεται ακομα ενας πυργος του 13ου αιωνα.

Στο παρελθον, σωζοταν σε αριστη κατασταση και αποτελουνταν απο 3 οροφους, οπως και οι προηγουμενοι που αναφεραμε, ομως καθως βρισκοταν πολυ κοντα στο χωριο, δεν ηταν λιγοι οι κατοικοι που τον αποψιλωσαν και τον χρησιμοποιησαν για δομικα υλικα.
Σημερα τον συνανταμε 2οροφο με υψος 8,50 μετρα.

Στο λοφο της Λιαδας βρισκουμε και το εκκλησακι των Παμμεγιστων Ταηιαρχων, ενω γυρω απο τον πυργο, υπαρχουν 3 ακομα ερειπωμενες εκκλησιες, μια εκ των οποιων ειναι χτισμενη πανω σε αρχαιο ιερο.

Το συνολικο δικτυο οχυρωσης συμπεριλαμβανε κι αλλους πυργους, οι οποιοι ομως σημερα εχουν καταστραφει. Ενδεικτικα αναφερουμε τον πυργο στην θεση Φιλιατη στο Κορωπι και στην Παιανια στις θεσεις Μισκοπη και Κοκκινα, καθως επισης και  τον πυργο στον Βαρναβα, ο οποιος δεν ειναι προσβασιμος καθως η γη γυρω του ειναι περιφραγμενη και δεν επιτρεπεται η εισοδος.

Μεταλλειο Βηχου

                                                                  Μεταλλειο Βηχου.

Στους προποδες του ανατολικου Υμηττου, στην περιοχη των Γλυκων Νερων, βρισκονται τα μεταλλεια Βηχου.

Απο τις στοες του γινοταν εξορυξη διαφορων μεταλλευματων, μα κυριως σιδηρομεταλλευμα.

Εντος των συραγγων υπαρχουν διακλαδωσεις, αρκετες εκ των οποιων ειναι πλεον κλειστες λογω κατακρημνισης πετρωματων χαρη στα χρονια εγκαταλειψης του, μα και αρκετοι αεραγωγοι.

Στο γυρω χωρο του μεταλλειου βρισκουμε και ερειπια βοηθητικων κτιριων και εγκαταστασεων, οπως συνανταμε και στα γειτονικα ορυχεια Φυρε.

Σπηλαιο Κακοβουλας (Σαλιγκαρος)

                                                 Σπηλαιο Κακοβουλας (Σαλιγκαρος)

Το σπηλαιο εχει ποικιλια θαλαμων και ξεκινα με εναν κατηφορικο μεγεθους 26x16μ και υψος περι τα 10μ.
Ορισμενες απο τις σταλαγμιτικες του κολωνες, συγκρατουν την ρημαγμενη οροφη του, χαρη στην οποια το φως του ηλιου καταφερνει να διεισδυσει αρκετα στο εσωτερικο του.

Το σπηλαιο συνεχιζει με εναν επιμηκη κατηφορικο θαλαμο και καταληγει σε ενα αρκετα στενο, ελικοειδες λαγουμι, στο οποιο και χρωστα το χαιδευτικο, γνωστο του ονομα Σαλιγκαρος.

Το λαγουμι αυτο οδηγει σε εναν τριτο θαλαμο διαστασεων 4x5μ και υψος 2,5μ ενω εχουμε φτασει σε βαθος 33μ κατω απο την επιφανεια.

Το σπηλαιο παρολες τις αρνητικες ανθρωπινες μα και φυσικες παρεμβασεις που εχει δεχτει, διατηρει ακομα εντονο σταλαγμιτικο και σταλακτιτικο πλουτο και ο ηλιος που διεισδυει στο εσωτερικο του, χαριζει υπεροχα παιχνιδισματα φωτος.

Πυργοι Βαθυχωριων

                                                            Πυργοι Βαθυχωριων.

Στην επικρατεια του δημου Μεγαρων, στο ορος Πατερας, συνανταμε καποια αγνωστα στο ευρυ κοινο, αρχαιολογικα μνημεια. Αναφερομαστε τους πυργους Βαθυχωριων.
Χρησιμοποιουμε πληθυντικο καθως προκειται για 2 κτισματα, το ενα σε κοντινη αποσταση απο το αλλο. Ενα κυκλικο και ενα τετραγωνο οικοδομημα κατασκευης του 4ου αιωνα πχ.

Οι πυργοι αυτοι εντασσονταν μαζι με τουλαχιστον 6 ακομα, στο αμυντικο συστημα της Μεγαριδος, οπου φυλασσαν τον ορεινο αυτο δρομο, με σκοπο την ασφαλη διελευση εμπορευματων και στρατευματων απο την Πελλοπονησο προς την Βοιωτια.
Αυτον τον δρομο ακολουθουσαν οταν ηθελαν να αποφυγουν τους Αθηναιους, οι οποιοι ειχαν υπο τον ελενχο τους τον ανατολικοτερο και σαφως ομαλοτερο δρομο.

Ο κυκλικος πυργος εχει διαμετρο 6,20μ και υψος 2,5.

Η εισοδος του βρισκεται στο νοτιο τμημα του και ειναι ορατες ακομα οι εγκοπες για την στηριξη της πορτας.

Το κτισμα ηταν 4οροφο, οπως διακρινεται απο τον αριθμο των δοκοθηκων του και στον ψηλοτερο οροφο ειχαν δημιουργηθει παραθυρα.

Επισης βλεπουμε σημαδια υδρορροης για την συγκεντρωση και απορροη του βροχινου νερου.

Ο τετραγωνος πυργος που βρισκεται σε αποσταση περιπου 500μ νοτιοανατολικα του κυκλικου, εμφανιζει παρομοιες τοξοθυριδες, παραθυρα και υδρορροη με τον κυκλικο και εχει υψος 10μ και πλευρες των 5,5μ.

Στην περιοχη των Βαθυχωριων συνανταμε ιχνη οικιστικων και αγροτικων εγκαταστασεων της κλασσικης και ελληνιστικης περιοδου, καθως και ιχνη αλλων πυργων, σημαδια που υποδεικνυουν την εντονη εμπορικη και στρατιωτικη δραστηριοτητα στον χωρο, παρα το δυσβατο της περιοχης.

Σπηλαιο Λιονταρι

                                                           Σπηλαιο Λιονταρι.

Το σπηλαιο ειναι οριζοντιο με εναν ενιαιο θαλαμο, με διαστασεις περι τα 50x20 μετρα και υψος 6 εως 11 μετρα.
Ακομα και σημερα παρατηρειται μικρης, βεβαια, εκτασης, σταγονορροη, και ετσι χαρακτηριζεται ακομα ως ενεργο.

Στα νεοτερα χρονια χρησιμοποιηθηκε, οπως και τα περισσοτερα σπηλαια στη χωρα μας για σταυλισμο ζωων.
Το σπηλαιο ερευνηθηκε απο το Πανεπιστημιο Αθηνων σε συνεργασια με την Εφορια Παλαιοανθρωπολογιας και Σπηλαιολογιας, δειχνοντας πως χρησιμοποιηθηκε συστηματικα κατα την Νεολιθικη περιοδο, δινοντας ευρηματα κεραμικης, λιθινων εργαλειων και πληθος ειδωλιων απο πηλο και πετρα.

Κατα τους Κλασσικους χρονους, φαινεται να χρησιμοποιηθηκε ως ιερο αφιερωμενο στον θεο Πανα και τις Νυμφες, οπως και σε πολυαριθμα αλλα σπηλαια της χωρας μας, καθως οριζε η χθονια φυση αυτων των θεοτητων.

Ετσι απο τον μυθο του λιονταριου που ζουσε εκει με τα μικρα του και τρομοκρατουσε τους κατοικους της Καντζας, ςσπου το μαρμαρωσε ο Αγιος Νικολαος, μεχρι την αρχαια λατρεια αρχεγονων θεοτητων, το σπηλαιο Λιονταρι εχει πολλες και αξιολογες ιστοριες να διηγηθει στους επισκεπτες του....

Σπηλαιο Αρχεδημου (Νυμφοληπτου)

                                                 Σπηλαιο Αρχεδημου η' Νυμφοληπτου

Στις νοτιες πλαγιες του Υμηττου, στην βορεια Βαρη και σε υψομετρο περι τα 260 μετρα, συνανταμε ενα πολυ ιδιαιτερο σπηλαιο. Στο λοφο Κρεβατι λοιπον, 5 χιλιομετρα απο την Σχολη Ευελπιδων, βρισκεται το Σπηλαιο του Αρχεδημου, γνωστο και ως το Σπηλαιο του Νυμφοληπτου.

Το ονομα του το οφειλει στον λιθοξοο Αρχεδημο που καταγοταν απο τη Θηρα, τον οποιο αποκαλουσαν "νυμφοληπτο", καθως οπως λεει ο μυθος, ακουγε τα Χθονια αυτα πλασματα να του μιλουν και να τον καλουν κοντα τους στο σπηλαιο αυτο.

Εκεινος λοιπον,κατα τον 5ο αιωνα πχ, εγκατασταθηκε στο χωρο και καταπιαστηκε με την διαμορφωση του σε λατρευτικο Ιερο προς τιμην των Νυμφων, του Πανος και του Απολλωνα.

Ετσι, το πρωτο πραγμα που τραβαει το βλεμμα του επισκεπτη μολις βρεθει στον κυριο θαλαμο του σπηλαιου, δεν ειναι αλλο απο την αναγλυφη προσωπογραφια του Αρχεδιμου, με το σφυρι και την σμιλη του, τα βασικα εργαλεια της δουλειας του.
Συνανταμε ομως και εναν περιτεχνο βωμο, αφιερωμενο στον Θεο Πανα, μα και ενα, ακεφαλο δυστυχως σημερα, αγαλμα μιας καθιστης Θεοτητας.

Για την ταυτοτητα της Θεοτητας αυτης, μονο ικασιες μπορουν να γινουν, καθως καποιοι θεωρουν πως προκειται για τον Απολλωνα, αγαπημενη Θεοτητα στην πατριδα του Αρχεδημου, τις Κυκλαδες, αν και οι πιθανοτητες συγκλινουν προς την θηλυκη φυση της απεικονιζομενης μορφης.

Υπαρχουν γραπτες πληροφοριες για αναγλυφα, που δεν ειναι πλεον ορατα, συμπεριλαμβανομενης μιας λεοντοκεφαλης, η οποια ηταν σκαλισμενη πλησιον του αγαλματος. Ενα στοιχειο που ενισχυει την θεωρια πως προκειται για απεικονιση της Γαιας, της Ρεας η' της Κυβελης. Θεοτητες Χθονιας προελευσης και ακρως ταιριαστες να λατρευονται σε εναν χωρο σαν αυτον. Η λατρεια της Μεγαλης Θεας ειναι ταυτησμενη με αυτη των Νυμφων και του Πανος, ετσι αυτη η εκδοχη φαινεται να κερδιζει συνεχως εδαφος.

Στους Βυζαντινους χρονους, ο χωρος δεχεται την επεμβαση του Χριστιανισμου και απο την περιοδο του Κωνσταντινου του 1ου, εως και την εποχη του Αρκαδιου, μετατρεπεται σε Χριστιανικο τοπο λατρειας οπως αποδεικνυουν το πληθος, Βυζαντινης νοοτροπιας, λυχναριων που ανακαλυφθηκαν στον χωρο, κατα την διαρκεια ανασκαφων που διεξηγαγε, στις αρχες του 20ου αιωνα, η Αμερικανικη Σχολη Καλων Τεχνων στην Αθηνα.

Σημερα το σπηλαιο εχει χασει αρκετη απο την αιγλη του χαρη στην ανθρωπινη παρεμβαση, που δεν δειχνει παντα τον δεοντα σεβασμο σε μερη σαν και αυτο, πλουσια σε φυσιολατρικη μα και ιστορικη αξια.

Μπορει να μην χαιρει τοσης εκτιμησης και να μην εχει καταφερει να τραβηξει την προσοχη του Υπουργειου Πολιτισμου, ωστε να δαπανησει κονδυλια για την προστασια και την αναδειξη του, ομως στο παρελθον ειχε καποιους πολυ αξιολογους επισκεπτες.
Μεταξυ αυτων οι: Fauvel, Gell, Ross, ο Λορδος Βυρων καθως και το βασιλικο ζευγος του Οθωνα και της Αμαλιας.

Ο γνωστοτερος ομως βεβαια επισκεπτης του σπηλαιου, δεν ειναι αλλος απο τον Φιλοσοφο Πλατωνα, που σε παιδικη ακομα ηλικια, ειχε επισκεφθει τον χωρο με τους γονεις του.
Ο μυθος μαλιστα θελει, να ερχονται μελισσες και να σταζουν μελι στα χειλη του μικρου Πλατωνα, προφητευοντας ετσι την μελλοντικη του ευγλωττια.
Πιστευεται επισης, πως αυτος ειναι ο χωρος που, αργοτερα, τον ενεπνευσε για την γνωστη σε ολους μας, Αλληγορια του Σπηλαιου.

Παρολο που σημερα τα γλυπτα του ειναι φθαρμενα, οχι τοσο απο τον χρονο αλλα απο την αλογιστη, ανθρωπινη παρεμβαση, παρολο που οι λαξευτες του σκαλες που οδηγουν ευλαβικα στο εσωτερικο του σπηλαιου ειναι πια κατεσταμμενες και αποκρημνες, ο χωρος καταφερνει να διατηρει, ακομα και αμυδρα τους κραδασμους και την αλλοκοσμη ατμοσφαιρα του.

Γιατι αυτοι οι κραδασμοι ειναι και η αιτια που καποτε, ενας λιθοξοος απο την Θηρα, ηρθε εδω και μετετρεψε αυτο το σπηλαιο, σε Εργο Ζωης.
Ειναι ο λογος που παρολο που στο αναγλυφο του, φαινεται να περπατα προς το μερος μας, το κεφαλι του ειναι παντα γυρισμενο με κατανυξη και σεβασμο προς τη Μεγαλη Μητερα...